"Ποιητικά μόνον οικεί στ' αλήθεια ο άνθρωπος τη γης ετούτη" Martin Heidegger

Παρασκευή 10 Οκτωβρίου 2008

Σονέτο (2)

Επί του πρακτέου λοιπόν τρία σονέτα σήμερα: η περίφημη «Λήθη» του Λορέντσου Μαβίλη, ένα από τα «παραμελημένα» σονέτα του Κωνσταντίνου Θεοτόκη, και το αγαπημένο μου από χρόνια «Πάθος» του Ιωάννη Γρυπάρη.
Παρατηρήστε, ακούστε, αισθανθείτε τον όμορφο ποιητικό τους λόγο. Την ροή και τον διαφορετικό ρυθμό τους, όπως το αίσθημα του καθενός ορίζει. Το πώς παίζουν, διαπλέκονται και εξελίσσονται τα σύμφωνα και τα συμπλέγματα, σαν μουσική υποκρουση του συναισθήματος. Πώς κάθε λέξη παίρνει τη θέση της χωρίς ούτε να περισσεύει, ούτε και να περνάει πάνω από το σύνολο, όπως ένας δεμένος θίασος φωνών. Την πυκνότητα, την καθαρότητα και την ευθυβολία των εικόνων, Το πώς πάλλεται, καθώς εναλλάσσεται από εικόνα σε εικόνα, αλλά και σε διαφορετικά υποστρώματα, το συναίσθημα. Πώς μένουν προσηλωμένα στο στόχο τους απ’ την αρχή μέχρι το τέλος, αλλά και πόσο στέρεα οικοδομούν και κλιμακώνουν το θέμα τους, από στίχο σε στίχο και από τετράστιχο σε τετράστιχο, ως την κορύφωση και την πύκνωση του εξάστιχου. Τέλος την λεπτότητα του ύφους, την πρωτοτυπία της ιδέας, την μουσικότητα της σύνθεσης και την ατμόσφαιρα που το καθένα υποβάλει ανάλογα με το θέμα του (ταραχή και θλίψη το πρώτο, τρυφερότητα και γαλήνη το δεύτερο, παραφορά και ορμητικότητα το τρίτο)
Απολαύστε με λίγα λόγια τρία κομψοτεχνήματα λόγου, με τον ίδιο τρόπο που κανείς απολαμβάνει μια Παναγιά γλυκοφιλούσα, «δια χειρός» κατανυκτικού αγιογράφου, κι ας μην πιστεύει σε κανένα Θεό…

(Θα σας πρότεινα να κλείσετε την μουσική στο πλάι, για ν’ ακούσετε την δική τους –άλλωστε σονέτο σημαίνει … τραγουδάκι :)


Λήθη

Καλότυχοι οι νεκροί που λησμονάνε
την πίκρια της ζωής. Όντας βυθίσει
ο ήλιος και το σούρουπο ακλουθήσει,
μην τους κλαις, ο καημός σου όσος και να ‘ναι.

Τέτοιαν ώρα οι ψυχές διψούν και πάνε
στης λησμονιάς την κρουσταλλένια βρύση
μα ο βούρκος το νεράκι θα μαυρίσει
α στάξει γι’ αυτές δάκρυ όθε αγαπάνε.

Κι αν πιουν θολό νερό ξαναθυμούνται,
διαβαίνοντας λιβάδια από ασφοδήλι,
πόνους παλιούς που μέσα τους κοιμούνται,-

Α δε μπορείς παρά να κλαις το δείλι,
τους ζωντανούς τα μάτια σου ας θρηνήσουν:
θέλουν – μα δε βολεί να λησμονήσουν.

(Λορέντσος Μαβίλης)



…Κι έπαψες να μιλείς. Ήμουν σιμά σου
και τόσο σπλαχνικό κι αγνό και πράο
ήταν κυρά το μάγο ανάβλεμμά σου
που τη στιγμή ποτέ δε λησμονάω!

Κι εμέθυσα απ’ τη γλύκα της ματιάς σου
που τήνε βλέπω ομπρός μου όπου κι αν πάω
κι η λίμνη κι η γαλήνη κι η καρδιά σου
όλα σου λέγαν πόσο σ’ αγαπάω

Κι ω μυστικό θαράπιο απ’ το κορμί μου
σαν άυλο γνέφι επέταξε η ψυχή μου
και το άχραντό σου ετύλιξε το σώμα

Και τη φωτίζουν του ματιού σου οι αχτίδες
και στον καθρέφτη του νερού την είδες
να τρεμολάμπει μες στο μπλάβο χρώμα.

(Κωνσταντίνος Θεοτόκης)



Πάθος

Ως πότε η ζωή μας να σαπίζη
σαν τα στεκάμενα νερά η θλιμμένη,
και μες στο βούρκο της λιμνιάς ν’ ανθίζη
λευκά παρθενικά η Νυμφαία* ντυμένη;

Το πάθος το τρανό ζητώ που ορίζει
τη μοίρα της ζωής σα να ήταν ξένη
και την τυφλήν απόφαση χαρίζει
που ρίχνουνται στα κύματα οι πνιγμένοι.

Πόθοι νόθοι κρυφοί και πόθοι στείροι,
που αποτρυγάτε το άρρωστο όνειρό μου,
ήρθε το πάθος το τρανό να σύρη

και μένα σκλάβο του έξω νου και νόμου,
να μάθω και να πω πως είναι ίσως
πιο δυνατή η αγάπη κι απ’ το μίσος.

(Ιωάννης Γρυπάρης)

*λευκό λουλούδι που φυτρώνει στις ακρολιμνιές

23 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Καλημέρα!
ευτυχώς που υπάρχουν αυτές οι Νυμφαίες στο βούρκο Λορελάη, ευτυχώς.


ανέκαθεν θεωρούσα τους ποιητές της Ελλάδας πολύ ανώτερους από τους
συγγραφείς της, ίσως τους πιο κατάλληλους για να εκφράσουν το πνεύμα αυτής της χώρας γιατί όπως είπε και ο Νίτσε "ο ποιητής δίνει στη σκέψη του τα φτερά της ποίησης, γιατί είναι ανίκανη να περπατήσει με τα πόδια της" :)

το πρώτο σονέτο του Μαβίλη με άγγιξε, σ΄ευχαριστώ (έπρεπε να διαβάσω και κάτι άλλο όχι συνέχεια Σεφέρη και.....γκράφιτι :)

Λορελάη είπε...

καλημέρα Ηλιογράφε μου.
Πράγματι η Ελλάδα έχει παράδοση ποιητική πολύ μεγαλύτερη και καλύτερη κι εγώ πιστεύω από πεζογραφική, και δεν νομίζω ότι είναι τυχαίο αυτό. Αλλά είναι μεγάλη κουβέντα αυτή για να την ανοίξουμε εδώ.
Χαίρομαι πολύ που σου άρεσαν τα σονέτα :)

Φαίδρα Φις είπε...

Το πάθος το τρανό ζητώ που ορίζει
τη μοίρα της ζωής σα να ήταν ξένη
και την τυφλήν απόφαση χαρίζει
που ρίχνουνται στα κύματα οι πνιγμένοι.

το ήξερα απ'έξω αυτό κάποτε
όμορφο.πολύ

ευχαριστώ
φιλιά

meril είπε...

Ο αυστηρός κώδικας των σονέτων παραπέμπει στην αυστηρότητα που πρέπει να διέπει το δημιουργό -όπως σωστά έγραψες- Αυτό μάλλον ταίριαζε στην προηγούμενη ανάρτηση αλλά δεν πτοούμαι και συνεχίζω

Λειτουργούν κάπως σαν τα βήματα του κλασσικού χορού
κανόνες αρμονίας οικονομίας μουσικότητας

Η εκπαίδευση κάποτε στα μάθαινε τα βασικά μέτρα
Τη Λήθη π.χ. τη θυμάμαι απ' το σχολείο κι από κει έπαιρνες ρότα και για τους λοιπούς π.χ. Γρυπάρης Θεοτόκης κλπ.


Δεν ξέρω πόσο τα νέα παιδιά γνωρίζουν όλα αυτά
Καταλαβαίνεις λοιπόν πόσο σημαντική είναι η ανάρτησή σου (επίτρεψέ μου να τη δω σαν ενιαία)

Σ' ευχαριστώ και να πω πως εξαιρετικά χάρηκα την παράθεση των τριών σονέτων

Να σαι καλά
(ας όψονται οι έξωθεν παρεμβολές και το σχόλιο μου είναι χωρίς ειρμό)

faraona είπε...

Υπεροχα σονετα Λορελαη.
την καλησπερα μου

Λορελάη είπε...

Φαίδρα μου, δεν έχω καμμιά αμφιβολία... :):):)

Μέριλ μου, ακριβώς το ίδιο είπα κι εγώ σε σχόλιό μου στην προηγούμενη ανάρτηση, ότι "αν δεν ξέρεις τις κλασικές positions δεν μπορείς να προχωρήσεις στον μοντέρνο χορό". Χαίρομαι που συμφωνούμε, και πράγματι ούτε εγώ ξέρω αν μαθαίνουν τα βασικά τα παιδιά σήμερα στο σχολείο. Αν κρίνω απ' όσα επανειλημμένα έχουν συζητηθεί στα μπλογκς του Θερσίτη και της Γυριστρούλας, φαίνεται ότι εναπόκειται στον... πατριωτισμό των δασκάλων... Γι' αυτό και νομίζω ότι ναι, όντως πρέπει "να βάζουμε όλοι πλάτη".

Φαραόνα, πολύ χαίρομαι που σου άρεσαν :)
καλησπέρα κι από μένα

giorgos_st είπε...

Λοιπόν ναι εμείς τα παιδιά δεν καταλαβαίνουμε και πολλά περί σονέτων, φταίει η παιδεία? (δηλαδή ο θερσίτης,η Μέρη και η Γυριστρούλα), φταίει ο κακός μας ο καιρός? Το στραβό μας το κεφάλι? Φταίει που ονειρευόμαστε να γίνουμε Γιατροί(με φακκέλάκι) μηχανικοί(με δική μας κατασκευαστική) δικηγόροι(τηλεστάρ), που μυαλό και χρόνος για σονέτα? Παρ'όλα αυτά, σ'ευχαριστούμε που μας ταξιδεύεις Μούσα μας καλή.

gyristroula2 είπε...

Αχ, παναγίτσα μου, τι ωραίο ήταν αυτό!
Νιώθω σαν ευτυχισμένη μαθήτρια που επιτέλους αξιώθηκε έναν καλό δάσκαλο.
Ναι, ειδικά οι παλιές φόρμες δεν είναι τόσο προσιτές στα νέα παιδιά, ακόμα και στα δεκτικά στην ποίηση (ναι, υπάρχουν πολλά τέτοια, Γιώργο, αλλά δεν είναι όλα, ποτέ δεν ήταν και δεν μπορεί να είναι), ίσως γιατί είναι άλλοι οι ρυθμοί στην εποχή μας, άλλες οι μουσικές, άλλα τα βήματα της ψυχής όταν εκφράζεται ποιητικά. Ίσως και γιατί δεν είμαστε εμείς οι κατάλληλοι διαμεσολαβητές.
θερσίτη, αυτήν πρέπει να την "αξιοποιήσουμε", θαρρώ...

saltatempo είπε...

Ως πότε η ζωή μας να σαπίζει…
αν δεν προσπαθήσουμε να ανακαλύψουμε
το ωραίο, υπέροχα κείμενα!!

Λορελάη είπε...

Γιώργο μου, όπως βλέπεις αρκεί η ευαισθησία και η αληθινή ποίηση για να ταξιδέψεις :) σ' ευχαριστώ πολύ γλυκέ μου

Γυριστρούλα μου, έχουν δίκιο τα νέα παιδιά, λογικό είναι να τα αγγίζουν στην πρώτη επαφή τους φόρμες περισσότερο προσιτές στον ψυχισμό τους και την εποχή τους. Οι πιο παλιές φόρμες προϋποθέτουν καλλιέργεια που έρχεται με τον καιρό. Μην τα ρίχεις σ' εσάς. Άνθρωποι σαν εσένα και τον Θερσίτη κάνετε μια χαρά τη δουλειά σας. Φαίνεται εκ του αποτελέσματος. Άλλοι πρέπει να αναρωτιούνται...
φιλιά φιλιά :)

Λορελάη είπε...

Έχεις δίκιο Saltatempo. Έχεις απόλυτο δίκιο!
καλή σου μέρα :)

Θερσίτης είπε...

Λορελάη, μου επιτρέπεις να πω πως το θεοτοκικό μού μιλάει πολύ δυνατά και ταυτόχρονα ψιθυριστά στο αυτί; Μάλλον είναι γραμμένο για την κ. Δενδρινου, της λογοτεχνικής Συντροφιάς της Κέρκυρας.
Για τη Λήθη: Όταν τη διδάσκω, τη διαβάζω και έπειτα μένω αμίλητος για αρκετή ώρα. Και οι μαθητές επίσης. Αν βέβαια έχουν μάθει πως κατά την πρώτη ανάγνωση του ποιήματος απαγορεύονται όλα εκτός από ένα πράγμα: το θάνατο.
Παραμένουμε αμίλητοι και εκστατικοί και νομίζω πως αυτές οιβροντερές ...παύσεις είναι στιγμές βαθιάς καλλιέργειας, είναι στιγμές που η ομορφιά απλώνει τα κλωνάρια της σε νέες ψυχές, τις αγκαλιάζει και τις συντροφεύει ισόβια ή επιζωής, όπως θα έλεγε κι ο Θεοτόκης.
Ο Γρυπάρης πάλι μόνο τον πετραρχισμό δούλεψε, εκτός από τις μεταφράσεις των αρχαίων. Άρα η δεινότητά του δικαιολογημένη.
Να είσαι καλά και πάντα να κάνεις φιλολογία για εμάς τους φιλολόγους.
Ο εκ Θεσσαλονίκης αμελής μαθητής ας προσέλθει παραυτίκα για σεμινάρια σονέτου.

Ανώνυμος είπε...

Αγγέλα μου, διάβασα το κείμενό σου προσεκτικά, όπως πάντα, και στη συνέχεια τα σονέτα των τριών ποιητών μας. Αυτή τη φορά, ωστόσο, διάβασα πολύ προσεκτικά και τα σχόλια των φίλων. Βλέπεις δεν είμαι λογοτέχνις, ούτε φιλόλογος και θέλω να μαθαίνω από τους ανθρώπους που έχουν μελετήσει τη γλώσσα μας (όταν τη βγάζουν κι έξω χλευάζοντας την αισθητική μιζέρια ακόμη καλύτερα:)

Αρχικά να σου δηλώσω ότι συμφωνώ κι εγώ για τη διαφορά μεγέθους μεταξύ των πεζογράφων και των ποιητών της χώρας μας. Είναι μετρημένοι στα δάκτυλα του ενός χεριού οι πεζογράφοι που μπόρεσα να διαβάσω. Και δεν τους κατονομάζω γιατί μεταξύ αυτών δεν περιλαμβάνονται τα "θηρία" και αισθάνομαι άβολα γι΄ αυτό. Θα σου αναφέρω μόνο έναν αγαπημένο λογοτέχνη, φίλο και άνθρωπο. Είναι ο Ανδρέας Μήτσου.

Τα σονέτα που διάλεξες είναι ξεχωριστά και μου δημιούργησαν την επιθυμία να τους αλλάξω -μεταξύ τους- τίτλους. Έτσι το πρώτο, του Μαβίλη, θα το άφηνα χωρίς τίτλο, σε εκείνο του Θεοτόκη θα έβαζα το Πάθος και στο τρίτο, του Γρυπάρη, τη Λήθη.

Ασφαλώς κατάλαβες ότι το σονέτο του Θεοτόκη, που μας αποκάλυψες ευχάριστα, μου άρεσε περισσότερο. Πράγματι έτσι είναι. Με τσάκωσε η γλώσσα. Ο τονισμός, τα ρήματα, τα σπάνια επίθετα στάζουν μέλι! Επισημαίνω μερικές λέξεις όπως μιλείς, σιμά, μάγο, ανάβλεμμα,εμέθυσα, θαράπιο, γνέφι, μπλάβο.

Σε ευχαριστώ πάρα πολύ:):)

Λορελάη είπε...

Θερσίτη το μόνο που έχω να πω είναι ότι θαυμάζω αυτό που καταφέρνεις... και συγκινούμαι...
-όχι, ούτε κατά διάνοια δεν δικαιούμαι τον τίτλο του φιλολόγου, είμαι μόνο μια ερασιτέχνις αναγνώστρια.
(τον "εκ Θεσσαλονίκης" άστον. είναι ένας ταλαντούχος και ατίθασος αυτοδίδακτος... μη τον χαλάσουμε.. :)))

Αλέκα μου, με εντυπωσιάζει το σχόλιό σου. Ποτέ δεν θα άλλαζα τους τίτλους έτσι όπως εσύ. Είσαι η απόδειξη του πώς καθρεφτιζόμαστε στην ποίηση. Και του πώς η ποίηση κατορθώνει να ανασύρει αλήθειες μας απρόσμενα
Χαίρομαι ιδιαίτερα για το σχόλιό σου και ιδιαίτατα γι' αυτό που λες για την γλώσσα.. (σε "τσάκωσε" ε; :):)
εγώ σ' ευχαριστώ πολύ

Νικόλας Παπανικολόπουλος είπε...

Τελικά, τα λόγια από καρδιάς, όσα χρόνια κι αν περάσουν, το ίδιο αισθαντικά, μες τις αλήθειες τους, λάμπουν!
Πολύ καλή η παρουσίασή σου, και ακόμη, να σημειώσω τον θαυμασμό μου, για κείνους που θέλουν να προσφέρουν, όπως εσύ. Να σε ευχαριστήσω για τον χρόνο που αφιέρωσες, ώστε να μπορούμε τώρα να κοινωνούμε φως.

Καλή εβδομάδα!

THE_RETURN είπε...

Οι δύο αναρτήσεις σου επί των σονέτων και της τέχνης των, μου έφεραν αίφνης στο νου, τα άφθαστα σονέτα του Σαίξπηρ, καλή μου Λορελάη.
Και φυσικά την εφάμιλλη εξ απόψεως ομορφιάς και ποιότητας απόδοσή τους στα ελληνικά από τον Βασίλη Ρώτα και την Βούλα Δαμιανάκου.
Να είσαι καλά.

lakis είπε...

Όμορφα τα σονέτα. Πάω να διαβάσω και λίγα ξένα για να δέσει το γλυκό: Ελίσαβετ Μπράουνινγκ. Μέρα καλή

Λορελάη είπε...

Ανεμοσκορπίσματα, έχεις δικιο, η αληθινή ποίηση, δεν παλιώνει.
Σ' ευχαριστώ πολύ και καλωσόρισες :)

Καλοί μου The return και Λάκη, ευχαριστώ πάρα πολύ για τα σχόλιά σας. Αναμφισβήτητα τα σονέτα του Σαίκσπηρ είναι ανυπέρβλητα και της Μπράουνιγκ και άλλων εξαιρετικά -άλλωστε το σονέτο στην Ελλάδα εισήχθη αφού είχε δώσει αριστουργήματα στην Ιταλία και την υπόλοιπη Ευρώπη- προτίμησα όμως ελληνικά σονέτα, όπου δεν διαμεσολαβεί η μετάφραση, που ειδικά στο σονέτο, λόγω των "τυπικών" ιδιαιτεροτήτων του, αποτελεί σχεδόν νέα δημιουργία -αφού δεν αρκεί να αποδοθεί το λεκτικό νόημα και ίσως και ένας ρυθμός-, για να φανούν πιο καθαρά ακριβώς αυτά τα τεχνικά στοιχεία στην πρώτη, την μητρική, δημιουργία.

Θερσίτης είπε...

Τις καλύτερες ευχές στη φίλη μας, τη λεβέντισσα.

Λορελάη είπε...

Θερσίτη μου, ευχαριστώ πολύ, πάρα πολύ! Η "λεβέντισσα" αποδεικνύεται όντως λεβέντισσα. Αναρρώνει θεαματικά. Και ανταποδίδει ολόκαρδα την αγάπη σας.
νάσαι καλά φίλε.

gina είπε...

ροή - παλμός - ρυθμός,
μουσική - σύνολο - θέση,
φωνές - θίασος - καθαρότητα,
στόχοι - πυκνότητα - προσύλωση
εικόνες - εικόνες - εικόνες...

τι όμορφα που τα παρουσίασες:
"ταραγμένα", "τρυφερά", "ορμητικά", "παράφορα", "γαλήνια",
σαν μάθημα γραφής και ψυχής!

υγ. απολογούμαι για τη μακρά απουσία μου: πήξημο!

φιλάκια-φιλάκια
g

Λορελάη είπε...

Τζίνα μου, μην απολογείσαι, καταλαβαίνω... :)

Η θεατρική σου ευαισθησία έπιασε αμέσως το νόημα. Κατά κάποιον τρόπο η ποιητική κατασκευή δεν είναι ένα είδος "σκηνοθεσίας του συναισθήματος, της φαντασίας, του στοχασμού"; (μου "έδειξες" την επόμενη ανάρτηση)

φιλιά πολλά

Διάττων είπε...

Πολύ δύσκολο λογοτεχνικό είδος το σονέττο. Γιτί είχε τους δικούς του νόμους που δεν μπορούσες να τους παραβείς. Ωσστόσο, αυτό, δε στάθηκε εμπόδιο για το Μαβίλη...